Werkboek kortdurende schematherapie: experiëntiële technieken

Zoek je een praktische manier om emoties te bereiken waar woorden tekortschieten? Het Werkboek kortdurende schematherapie: experiëntiële technieken — Jenny Broersen, Michiel van Vreeswijk laat je precies zien hoe je met krachtige ervaringsgerichte werkvormen door hardnekkige patronen heen breekt. De waarde voor jou: heldere sessie-opbouw, direct toepasbare oefeningen en voorbeelden die het verschil maken in het hier-en-nu. Je ontdekt hoe imaginatie met rescripting, historisch rollenspel, meerstoelentechniek en beeldende opdrachten samenwerken om schema’s en modi te verzachten, terwijl de Gezonde Volwassene groeit. Deze pagina neemt je stap voor stap mee: wat leer je, hoe is het boek opgebouwd, tips voor therapeuten én cliënten, valkuilen om te vermijden, en alternatieven ter verdieping. Zo beslis je snel of dit werkboek past bij jouw praktijk of herstelroute, en waar je het het beste kunt aanschaffen of vergelijken.

Klaar om technieken te zien die voelen, beklijven en veranderen? Lees verder en vergelijk prijzen direct via de kaart hieronder.

Wat maakt dit werkboek bijzonder?

Dit werkboek focust op experiëntiële (ervaringsgerichte) technieken binnen kortdurende schematherapie. In tegenstelling tot puur cognitieve interventies, werk je hier rechtstreeks met gevoel, lichaamssensaties en beleving. Dat versnelt vaak het doorbreken van oude schema’s en modi, omdat cliënten niet alleen begrijpen wat er speelt, maar het ook anders ervaren. De auteurs — Jenny Broersen en Michiel van Vreeswijk — combineren een duidelijke sessiestructuur met veilige, stapsgewijze oefeningen die je meteen kunt inzetten in individuele- of groepstherapie.

De kern: cliënten leren hun emotionele kernbehoeften herkennen, de invloed van verleden op het heden doorzien, en vanuit de Gezonde Volwassene warm, begrenzend en effectief reageren. Daarbij worden kritische en veeleisende interne stemmen actief geweerd, terwijl kwetsbare delen juist erkenning krijgen.

• Sterk in stapsgewijze opbouw (18 sessies + follow-ups)
• Concreet en praktijkgericht, met veel varianten en voorbeelden
• Geschikt voor zowel beginners als ervaren schematherapeuten
• Aandacht voor relatie, hechting en correctieve emotionele ervaringen

Het resultaat is een werkboek dat zowel richting geeft als ruimte laat voor maatwerk — precies wat je nodig hebt bij complexe patronen.

Wat leer je: de kerntechnieken uitgelegd

Imaginatie met rescripting

Imaginatie met rescripting is het hart van de experiëntiële aanpak. De cliënt herbeleeft een situatie uit het verleden, waarna jij of de Gezonde Volwassene de scène herschrijft: veiligheid, zorg en begrenzing komen alsnog beschikbaar. Zo ontstaat een correctieve emotionele ervaring die direct voelbaar is in het heden.

Praktisch voorbeeld: iemand die vaak overpresteert (Veeleisende Ouder, Meedogenloze Normen) ziet in imaginatie het kind dat steun miste. In de rescript stap wordt dat kind beschermd, getroost en bemoedigd; de veeleisende stem wordt begrensd en weggestuurd. In het hier-en-nu ziet de cliënt meer keuze dan “altijd doorgaan”.

Tip: bouw spanning in kleine stappen op (titratie), monitor lichaamssignalen en veranker nieuwe ervaringen met ademhaling en zelfspraak vanuit de Gezonde Volwassene.

Meerstoelentechniek (chairwork)

Bij chairwork geef je innerlijke modi en stemmen een eigen stoel. Cliënten wisselen letterlijk van perspectief tussen bijvoorbeeld de Kritische Ouder, het Kwetsbare Kind en de Gezonde Volwassene. Dit maakt automatische patronen zichtbaar en verandert innerlijke dialogen in gerichte, helende interacties.

Praktisch voorbeeld: bij sterk zelfkritische cliënten help je de Gezonde Volwassene de Kritische Ouder te begrenzen (“Stop. Dit helpt niet. Ik zorg voor mijn grenzen en behoeften.”), waarna het Kwetsbare Kind erkenning, warmte en geruststelling ontvangt.

Historisch rollenspel

In rollenspel verken je vroegere interacties met ouders of belangrijke anderen. Het doel is inzicht in patronen én correctie: hoe had een gezondere respons eruit gezien, en hoe toepas je die respons in het heden? Dit is bijzonder krachtig in groepsverband, waar medecliënten tijdelijk een rol aannemen (veiligheid en nazorg zijn dan extra belangrijk).

Beeldende en schrijfopdrachten

Tekenen, collage, briefschrijven en foto-oefeningen helpen non-verbaal contact maken met emoties. De bekende “warme brief” aan het Kwetsbare Kind is een voorbeeld: je schrijft vanuit mildheid, erkenning en begrenzing, zodat de Gezonde Volwassene actiever en voelbaarder wordt.

• Voorbereiding: kies één thema, één emotie, één kleine stap
• Zorg voor duidelijke time-boxing en afrondingsrituelen
• Plan nazorg (grounding, lichaamswerk, korte nabespreking)

Opbouw: van kennismaking tot follow-up (18 sessies)

De sessies volgen een logische lijn: eerst veiligheid en taal (modi en schema’s), dan herbeleving en correctie (imaginatie, rollenspel), tot slot integratie en transfer (brieven, sociogram, omgaan met boosheid en onthechting) en een zorgvuldige afronding.

1. Kennismaken met schema’s en modi; doelen en werkafspraken
2. Schema’s en modi in kaart; ernstinschatting en triggers
3. De Gezonde Volwassene zichtbaar maken en versterken
4. Kernbehoeften vroeger en nu; betekenis van hechtingservaringen
5. Drieluik met jeugdbeelden; reflectie aan de hand van foto’s
6. Imaginatie met rescripting I: veiligheid en warmte creëren
7. Imaginatie II: omgaan met pijnlijke herinneringen
8. Imaginatie III: erkennen van gemis en onveiligheid
9. Historisch rollenspel I: jezelf en de ander begrijpen
10. Historisch rollenspel II: patronen in heden en verleden
11. Tussentijdse evaluatie; Kritische/Veeleisende Ouder begrenzen
12. Werken met de Kritische en Veeleisende Ouder in de diepte
13. Warme brief aan het Kwetsbare Kind
14. Sociogram: de rol van modi in relaties
15. Omgaan met boosheid: inslikken of ontladen — reguleren dus
16. Onthechte Beschermer en Zelfsusser: vermijding doorbreken
17. Resultaten, transfer, ankerpunten voor nazorg
18. Afscheid en overdracht: jezelf en de ander iets meegeven

Daarna volgen twee follow-upsessies om voortgang, valkuilen en successen te borgen. Plan bij voorkeur ook individuele check-ins als emotionele activatie toeneemt rond afronding.

Praktische tips voor therapeuten

• Veiligheid eerst: start met kleine exposure-doseringen en duidelijke stoptekens.
• Limited reparenting: wees warm en stevig, zonder overname van autonomie.
• Somatische ankers: laat cliënten eerdere correctieve momenten “in het lijf” markeren (hand op hart/buik, rustige uitademing).
• Rituelen: begin en eindig elk experiëntieel blok met check-in, gronding en integratie.
• Stoelendans tactisch: geef de Gezonde Volwassene structureel het laatste woord.
• Groep vs. individueel: leg extra nadruk op nazorg en peer-support in groepen.
• Documenteer: werk met korte huiswerkformats (trigger, modus, respons, alternatief).

Overweeg verdieping met aanvullend groepsmateriaal, zoals het Werkboek Groepsschematherapie (Cluster C) om vormen en grenzen in groepsdynamiek goed te bewaken.

Voor cliënten: zo haal je het meeste uit dit werkboek

• Maak een “moduskaart” met je top-3 triggers en helpende antwoorden.
• Plan 2 korte reflectiemomenten per week (10–15 min): wat werkte, wat heb je geleerd, wat heeft steun nodig?
• Gebruik de “warme brief” als zelfzorg-anker bij terugval.
• Na intensieve sessies: beloning + zelfkalmering (wandeling, muziek, warme douche).
• Vraag om steun: spreek met je therapeut af wat je kunt doen bij sterke activatie (groundinglijstje, buddy, noodzin).

Een laagdrempelige bron om patronen te herkennen is ook Leven in je leven (Young & Klosko); het sluit mooi aan wanneer je thuis met schema’s wilt oefenen.

Experiëntieel vs. cognitief: hoe past dit in de reeks?

Kortdurende schematherapie bestaat doorgaans uit drie delen: een handleiding voor therapeuten, een werkboek CGT-technieken en dit experiëntiële werkboek. Waar CGT-oefeningen helpen bij het uitdagen van denkfouten en het trainen van helpende gedragspatronen, zorgt het experiëntiële werk voor de “diepe correctie” in gevoel en geheugen. De combinatie is krachtig: hoofd en hart bewegen samen.

Tip: wissel per cliënt tussen cognitieve en experiëntiële werkvormen afhankelijk van arousal, draagkracht en vermijdingsneiging. Bij sterke onthechting is vaak eerst relationele veiligheid en zachte experiëntiële activatie nodig.

Valkuilen en hoe je ze voorkomt

• Overactivatie: doseer, pauzeer en veranker. Gebruik een 0–10 spanningsschaal.
• Vermijding (Onthechte Beschermer/Zelfsusser): verklein de stapgroottes, maak het concreet en beloon aanwezigheid, niet perfectie.
• Dominante Kritische Ouder: werk stoelenduidelijk; laat de Gezonde Volwassene grenzen stellen en het Kind bevestigen.
• Te snel willen: experiëntieel werk vraagt herhaling. Korte, frequente correctieve ervaringen tellen op.
• Onvoldoende afronding: sluit altijd af met soothing, betekenisgeving en actiepunt.

Wil je emotievaardigheden parallel trainen, zie ook deze verwante titel over voelend werken: Emoties doorvoelen.

Aanschaf: edities, beschikbaarheid en prijs

Het werkboek is doorgaans leverbaar via vakuitgeverijen en (online) boekhandels; de beschikbaarheid kan wisselen. Check meerdere aanbieders voor actuele voorraad, levertijd en prijs. Koop je voor een team of instelling, let dan op bundel- of staffelkorting en digitale opties (waar toegestaan).

• Controleer ISBN en editie bij herbestellen
• Vergelijk levertijden; plan op tijd bij scholingsstart
• Check retourvoorwaarden voor trainingsmateriaal

Gebruik hieronder de prijsvergelijking om snel de beste optie te vinden.

Alternatieven en aanvullingen

Naast dit experiëntiële werkboek zijn er titels die mooi aansluiten, bijvoorbeeld boeken over chairwork (meerstoelentechniek), creatieve schematherapie of relatiegerichte emo-werkwijzen. Werk je aan hechting in relaties, dan kan Emotionally Focused Therapy (EFT) aanvullend zijn op schematherapeutische doelen.

• Voor groepen: Werkboek Groepsschematherapie (Cluster C)
• Schema’s thuis verdiepen: Leven in je leven
• Relatieverbinding verdiepen: Houd me vast (EFT)

Kies aanvullingen die passen bij jouw casusconceptualisatie; laat interventies elkaar versterken in plaats van concurreren.

Het Werkboek kortdurende schematherapie: experiëntiële technieken biedt een veilige, gestructureerde route om met gevoel te werken waar patronen vastlopen. Met imaginatie, rollenspel, chairwork en schrijfopdrachten vergroot je de kracht van de Gezonde Volwassene en verminder je de impact van schema’s en modi. Klaar om ermee te starten of te verdiepen? Vergelijk prijzen, check beschikbaarheid en plan je eerste sessie meteen.

Vorige

Schaduwspel — Rolf Börjlind & Cilla Börjlind: recensie

Volgende

Festival — Suzanne Vermeer: Terschellingse zomerse thriller